Rapportage mileu

Afgedankte koffiebekers zorgen voor een enorme afvalberg. Maar niet de kartonnen bekers van een ondernemerspaar uit Appelscha. Daarvan wordt bijvoorbeeld printerpapier gemaakt.

Stapels kartonnen koffiebekers staan op het bureau van hun bescheiden kantoor in Appelscha. En in hun keuken staat zelfs een enkele doos. Ina en Lenze Leunge van Limm Recycling verzekeren de meest duurzame en circulaire koffiebeker van Nederland te leveren. “Echt een unieke doorbraak”, vertellen ze enthousiast, “we zijn hier zo blij mee.”

Limm begon zo’n tien jaar geleden. Ina was kapster, Lenze drogist. Hij werkte zeven jaar bij Ecostyle, een bedrijf dat ecologische producten levert voor bodem, tuin en voor huisdieren. Samen hadden ze jarenlang een supermarktwinkel in gevangenis Norgerhaven in Veenhuizen. Tien jaar geleden wilden ze samen iets nieuws opzetten. “En dan op het vlak van duurzaamheid”, vertellen ze. “We leven in een wegwerpmaatschappij en dat stoort ons. Kijk om je heen en je ziet overal wegwerpplastic. Ook plastic koffiebekertjes belanden uiteindelijk in de vuilverbrander.”

Toen in 2009 bedrijven met meer dan vijfhonderd werknemers verplicht werden bekers te recyclen bedachten ze een recyclingsysteem voor plastic koffiebekers. Lenze: “Plastic heeft een slecht imago. Veel mensen vinden het niet milieuvriendelijk. Maar als het verantwoord wordt gebruikt, kun je het oneindig recyclen.”

De koffiebekers van Limm worden afgeleverd en na gebruik verzameld in kartonnen boxen met metalen houders. Wanneer de bestelbus de gebruikte bekertjes ophaalt, worden de nieuwe geplaatst. De bekertjes worden vermalen tot granulaat, waarvan diverse nieuwe producten worden gemaakt.

Twee jaar geleden werd dit plastic bekertje door Circulair Friesland (een samenwerkingsverband van onder meer bedrijven, gemeenten en maatschappelijke instellingen) uitgeroepen tot het meest duurzame. Het voordeel is niet alleen dat het plastic wordt gerecycled; de afnemers produceren ook minder afval. Dat kan oplopen tot vijftig procent, verzekert Ina Leunge. “De container hoeft dus minder vaak te worden geleegd en dat spaart geld uit. Toen de gemeente Stadskanaal overstapte op ons systeem, had die de investering er na drie maanden al uit.”

Zoektocht

Maar toch. Plastic komt van olie, een fossiele brandstof die niet onuitputtelijk is. Het echtpaar was jarenlang op zoek naar een duurzaam alternatief. “We hebben met heel wat mensen gesproken, specialisten, afvalverwerkers, met Papier Recycling Nederland. Het was een hele zoektocht”, vertellen ze. “We wilden een 100 procent recyclebare beker, maar als we dat zeiden, haakten veel afvalverwerkers af. Wij wilden geen boom kappen om er een kartonnen beker van te maken, die daarna wc-papier wordt. Dat was niet genoeg.”

De Friese kartonnen koffiebeker is sinds enkele maanden een feit. Het karton komt van Zweedse bomen uit een productiebos. “Snelgroeiende bomen”, licht Lenze toe. “In Zweden zelf wordt er papier van gemaakt. De kartonnen bekertjes worden in Nederland gefabriceerd. Van hoogwaardige kwaliteit.” Ina: “Ons bekertje heeft een FSC-logo en is bedrukt met inkt op waterbasis. Bij de productie worden geen chemicaliën en oplosmiddelen gebruikt. Klanten kunnen hun eigen logo op de bekertjes zetten.”

Wel zit er aan de binnenkant nog een dun plastic laagje polyethyleen op, dat in het recyclingsproces wordt gescheiden van het karton. Dit wordt verwerkt tot herbruikbaar granulaat. Ina: “Onze nieuwe recyclingsmachine kan dat. Ook het kleine beetje plastic wordt hergebruikt.”

Het karton wordt vermalen tot papiervezel, waarna hoogwaardig cellulose ontstaat. Ina legt een zakje met witachtig spul op tafel. “Kijk, dit is de cellulose. Dat gaat rechtstreeks naar de grafische industrie. Die maken er printpapier van, dat vervolgens zeven keer opnieuw kan worden hergebruikt, tot de papiervezel versleten is. Maar dan is die boom wel optimaal gebruikt.”

Maar wacht even. Er zijn toch allang kartonnen bekertjes op de markt? Lenze. “Ja, maar die hebben een plastic binnenlaag die niet wordt hergebruikt of gescheiden van de beker. Ze worden weggegooid en daarna als restafval verbrand. Vaak ook bevatten ze chemicaliën en weekmakers. Niet erg duurzaam dus. Bovendien komen die bekertjes bijna allemaal uit Azië en worden ze met containerschepen hierheen vervoerd.” Ina: “En dan te bedenken dat zestien oceaanstomers evenveel CO2 uitstoten als alle auto’s ter wereld!”

Limm levert zijn systeem met kartonnen bekers inmiddels aan talloze bedrijven, zorginstellingen, scholen, praktijken, verzorgingshuizen en gemeenten. Niet alleen het ophaalsysteem met zijn herbruikbaar karton is duurzaam, onderstreept het stel. Hun hele bedrijf werkt 100 procent circulair. “Alles wat we leveren, halen we op en brengen we 100 procent terug in de kringloop. Zelfs de kartonnen dozen worden gerecycled tot eierdozen. We werken met bedrijven in de regio samen. Onze bestelbus rijdt op groen gas en dankzij een klantsysteem kunnen we onze routes optimaliseren.”

In de vaatwasser

De onderneming is voortdurend op zoek naar nieuwe duurzame toepassingen. Sinds vorig jaar levert het ook bekers gemaakt van bioplastic, die volledig biologisch afbreekbaar zijn in water en bodem. De bouwstenen van bioplastic zijn lange vetzuurketens (PHA) die ontstaan wanneer bacteriën zich voleten met suikers, plantaardige reststoffen of rioolslib. Limm levert bekers van bioplastic die zeker honderd keer kunnen worden hergebruikt. In het onlangs geopende Biosintrum in Oosterwolde drinken mensen eruit. Ze zijn er in verschillende kleuren. “Gekleurd met een natuurlijke kleurstof”, vertelt Lenze. “Leuk, hè? En ze kunnen gewoon in de vaatwasser.”

Een nadeel van biologisch afbreekbaar plastic is dat de productie vrij duur is. “Een mal om ze te maken kost 25.000 euro. En het fabriceren is tijdrovend.” Vijf waterschappen in Nederland, waaronder Wetterskip Fryslân, staken overigens 2,5 miljoen euro in een demo-installatie voor de productie van bioplastics uit rioolslib en afvalwater.

Limm Recycling groeit fors. Jaarlijks is er een omzetgroei van tussen de 25 en 30 procent. Onlangs kocht het echtpaar een bedrijfspand in Oosterwolde. “We wilden eerst nieuw pand bouwen, maar daarvoor hadden we geen tijd. We moeten intussen ook gewoon doorwerken. Dit gebouw kwam op ons pad en is kant en klaar’’, vertelt Ina. “De opslaghal is twee keer zo groot als we nu hebben.”

Kantoor aan huis en dozen in de keuken zijn straks dus verleden tijd. Ina: “Dat ging ook niet meer. Als bedrijf wil je doorgroeien en verder professionaliseren. Dat kan op deze plek.”

26 juni 2019 pag.14

KARIN DE MIK, APPELSCHA

LIMM Recycling presenteert binnenkort twee nieuwe duurzame bekers: een van karton en een van bioplastic. De laatste is volledig biologisch afbreekbaar in water en bodem. In een tropisch zoetwateraquarium ligt een bioplastic beker tussen het koraalrif. Een andere drijft in een kunstmatige zoutwatervijver van een bioloog. ,,Zo komen we erachter hoe lang het duurt voordat het bekertje is opgelost”, vertelt Lenze Leunge (58) in een kantoor in zijn woning aan de Vaart in Appelscha. Want dat dit gebeurt staat vast ,,Binnen vijf maanden was 25 procent  afgebroken. De beker lost op in de bodem of het water. Zonder schadelijke stoffen.” ,,Waanzinnig hè?”, vindt zijn zakenpartner en vrouw Ina (53). De beker is namelijk van bioplastic, dat ontstaat als een bacterie zich vol eet met suikers, plantaardige reststoffen of rioolslib. Zoals wij vet opslaan, slaan deze organismen lange vetzuurketens (pha’s) op. En het zijn deze pha’s die de bouwstenen zijn van bioplastics.

De LIMM-beker is van suiker en kan zeker honderd keer worden hergebruikt. Deze zomer wordt een ‘bierbeker’ verhuurd aan festivalorganisaties, in de strijd tegen wegwerpplastic en voor de verduurzaming. Het procedé van de bacterie die bioplastics fabriceert bestaat al zeker 13 jaar. ,,Maar er werd tot voor kort weinig mee gedaan”, vertelt Leunge. Dat hij nu eindelijk bekers in verschillende kleuren kan tonen, maakt hem trots. ,,Ze zijn gekleurd met een natuurlijke kleurstof. Leuk hè? Besteen primeur.”

‘Ons kantoor staat nu vol dozen koffiebekers. We moeten uitbreiden’

In het onlangs geopende Biosintrum in Oosterwolde worden de bekers al gebruikt. ,,Ze kunnen gewoon in de vaatwasser”, zegt Leunge met een glimlach. Het enige nadeel van dit biologisch afbreekbare plastic is dat de productie nog duur is. ,,Een mal om deze bekers te maken kost 25.000 euro.” Een spuitgieter in Emmen fabriceert de bekers, een tijdrovend proces. Vijf waterschappen in Nederland, waaronder Wetterskip Fryslân, hebben 2,5 miljoen euro gestoken in een demo-installatie voor de productie van bioplastics uit afvalwater en rioolslib. Over twee jaar moet die draaien.

LIMM Recycling komt ook met een ander bijzonder product: de recyclebare kartonnen koffiebeker. Het bedrijf begon in 2009 met de recycling van plastic koffiebekers, die
bij bedrijven en organisaties worden gebracht en gehaald. Bedrijven die meer dan vijfhonderd koffiebekers per week gebruiken, zijn wettelijk verplicht die te laten recyclen. Ina en Lenze Leunge storen zich aan het vele wegwerpplastic. In principe moet elk product worden hergebruikt, vinden ze. Jaren bleven ze daarom zoeken naar een volledig
duurzame kartonnen variant. ,,Plastic wordt immers gemaakt van olie en die voorraden raken op”, stelt Ina Leunge. Een echt circulaire beker was nog niet op de markt gebracht. Maar er zijn toch al kartonnen bekers? ,,Ja, maar die worden vaak in China gefabriceerd en hebben een binnenlaagje van plastic, dat niet gescheiden kan worden. Daarnaast worden deze bekers na gebruik weggegooid, dus verbrand. Niet hergebruikt.”

Het kartonnen koffiebekertje van LIMM wordt wel hergebruikt. ,,Ik ben hier zo blij mee”, glundert Ina Leunge. ,,Dit is een unieke doorbraak. Ik durf te zeggen dat dit de meest circulaire koffiebeker van Nederland is.” Het karton komt van dennenhout uit Zweedse productiebossen. ,,Snelgroeiende bomen”, vult Lenze Leunge aan. ,,Het karton is van hoogwaardige kwaliteit, er kan kokend water in en de beker is gegarandeerd lekvrij. We halen en brengen ook deze bekers met auto’s die rijden op biogas.”

,,De bekers worden vermalen totpapiervezel en geven uiteindelijk hoogwaardig cellulose”

Zegt Ina Leunge als ze een zakje met het witachtige spul op tafel legt. ,,De papiervezels zijn van hoge kwaliteit en kunnen tot acht keer worden hergebruikt totdat die vezels versleten zijn.” De eerste klanten hebben zich al gemeld, waaronder de gemeente Ooststellingwerf. De circulaire onderneming, die samenwerkt met diverse hogescholen, groeit stevig: elk jaar is er een omzetgroei van tussen de 25 en 30 procent. Binnenkort wordt er bovendien een nieuwe bedrijfshal gebouwd. Ina Leunge: ,,Ons kantoor en magazijn staan nu vol dozen koffiebekers. We moeten uitbreiden.”

Er zijn vele manieren om geld te besparen, maar geld besparen en het verduurzamen van je organisatie is vaak een moeilijk vraagstuk. Gemeente Stadskanaal verbond hun doel om te verduurzamen met een besparing. Lees in deze klantcase meer over hoe ze dat hebben aangepakt en gemeten hebben.

Het begon allemaal toen gemeente Stadskanaal contact opnam met LIMM om te kijken of we samen konden werken aan de verduurzaming van de gemeente. De gemeente vindt dat ze een goed voorbeeld moet zijn als het gaat om afvalscheiding. Zeg nou zelf, welke organisatie kan nou beter een goed signaal afgeven als het gaat om verduurzamen dan de Gemeente Stadskanaal zelf.

De Gemeente aan het woord…

De gemeente Stadskanaal vertelde ons dat ze het belangrijk vinden om zelf het goede voorbeeld te geven vanaf de eerste dag met passie.

“Onze campagne ‘Afval scheiden? Goed bezig!’ staat in het teken van het bevorderen van het scheiden van huishoudelijk afval. Toch willen ook wij als gemeente het goede voorbeeld geven en een duidelijk signaal afgeven, ook richting onze inwoners, dat we het scheiden van afval belangrijk vinden.  

• Ruben Stap, coördinator van het project

Om de resultaten te meten van de veranderingen in de afvalstromen en het recyclen heeft de gemeente de eerste steekproef, ruim een halfjaar voor het implementeren van het systeem, uitgevoerd. Deze steekproef in het bedrijfsafval liet zien waaruit het afval bestond  in de periode dat er nog geen koffiebekers apart werden ingezameld:

De samenstelling van het afval was als volgt:

• 50% plastic koffiebekers
• 20% folie
• 25% restafval
• 5% metaal

“De helft van ons afval bestond dus uit plastic koffiebekers. Op basis van dit gegeven hebben we besloten een ‘koffiebekerrecyclingsysteem’ in te voeren.  “

Het systeem

De enige verandering voor het personeel is dat ze nu hun lege koffiebekers deponeren in de inzamelboxen van LIMM. Deze inzamelboxen heeft LIMM verspreid door het gemeentehuis en op een aantal externe locaties neergezet. Op deze manier is het makkelijk voor het personeel om de bekers weg te gooien en werkt het systeem optimaal. Om intern het scheiden te lanceren leverde LIMM banners met informatie over het nieuwe systeem. Deze werden op strategische plekken geplaatst om medewerkers te informeren. Daarnaast zijn er op plekken, waar veel koffie wordt gedronken, informatiebordjes op de tafels gezet. Deze informatiebordjes en banners en bevatten informatie die de medewerker informeren, maar vooral stimuleren om het nieuwe systeem te gebruiken. Vanuit ervaring weet LIMM dat een gemotiveerde medewerker, die het doel van het systeem inziet, graag meewerkt.

Sindsdien worden de volle boxen van Gemeente Staskanaal opgehaald met een bus die rijdt op groen gas. En vanaf dat moment worden alle gebruikte koffiebekers 100% gerecycled door LIMM tot o. a. nieuwe plantentrays.

Resultaten

Na het implementeren van het nieuwe systeem heeft Gemeente Stadskanaal opnieuw de steekproef uitgevoerd in het bedrijfsafval. Dit gaf de volgende resultaten:

• 92% restafval (waaronder een fractie pmd/groen)
• 5% folie
• 3% oud papier

“Op basis van deze gegevens kunnen we concluderen dat onze afvalstroom koffiebekers nagenoeg uit ons bedrijfsafval is gehaald. Hierdoor is ons volume bedrijfsval met 50% verminderd. Dit beeld zien we ook terug in onze wekelijkse ledigingen van de afvalcontainers. We besparen hierdoor geld, maar bovenal leveren we een bijdrage aan de circulaire economie. Want goed voorbeeld doet volgen. En dat is de essentie.”

Wil je nu ook zo duurzaam innoveren binnen je organisatie of ben je benieuwd hoe we jou kunnen helpen? Neem contact op met ons voor een vrijblijvend gesprek.